Relacja z konferencji „Priorytety rozwojowe na najbliższe dziesięciolecie: społecznie akceptowalne transformacje w kontekście Koncepcji Rozwoju Kraju 2050”

10 lipca 2024 roku odbyła się konferencja zorganizowana przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej dotycząca priorytetów rozwojowych naszego kraju na najbliższe dziesięciolecie. Dyskusja skupiła się na trzech głównych punktach: największych zagrożeniach w perspektywie 2035 roku, szansach, które można wykorzystać na przestrzeni najbliższej dekady, by zapewnić skuteczniejszy rozwój Polski, oraz transformacji energetycznej.

Konferencję otworzyła Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej. W swoim przemówieniu podkreśliła znaczenie długoterminowego planowania w niestabilnych czasach oraz konieczność wyznaczenia klarownych kierunków rozwoju kraju:

W czasach sztormu wyznaczenie kierunku jest nawet ważniejsze niż na spokojnym morzu. […] Planowanie ma sens i jest niezbędne, aby sprostać wyzwaniom, przed którymi dziś stoimy. Musimy działać wspólnie, by realizować ambitne i realistyczne priorytety, które zbudują nam poczucie pewności i sensu.

Zwróciła również uwagę na trzy główne cele, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju Polski: przełamanie niekorzystnych trendów demograficznych, utrzymanie konkurencyjności gospodarki oraz zapewnienie policentrycznego rozwoju przestrzennego. Zaznaczyła także, że konieczne jest wsparcie młodych ludzi i ich rodzin, promowanie bezpiecznej polityki migracyjnej, a także strategiczne podejście do transformacji energetycznej i gospodarczej, aby Polska mogła skutecznie sprostać wyzwaniom przyszłości.

Panel dyskusyjny poprowadził Norbert Kołos, partner zarządzający firmy 4CF specjalizującej się w foresightcie strategicznym. Wśród panelistów znaleźli się: dr Maciej Bukowski, prof. Rafał Matyja, dr Jakub Sawulski, Kamil Sobolewski, prof. Agnieszka Sowa-Kofta oraz prof. Krystian Szczepański.  Dyskusja dotyczyła szerokiego spektrum tematów związanych z priorytetami rozwojowymi na najbliższą dekadę. Norbert Kołos rozpoczął debatę nieco prowokacyjnym pytaniem o sens prowadzenia rozważań długoterminowych w obliczu dzisiejszych dynamicznych zmian geopolitycznych, gospodarczych i klimatycznych.

Eksperci byli zgodni co do tego, że warto myśleć o przyszłości, jednak sposoby, w jakie należy do tego tematu podchodzić, budziły kontrowersje. Prof. Rafał Matyja z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, politolog i historyk, wyraził sceptycyzm wobec możliwości przewidywania przyszłości na 25 lat do przodu, przekonując, że historia uczy nas o nieprzewidywalności wydarzeń. Podkreślił jednak znaczenie krótszych, 10-letnich planów, które są niezbędne do zarządzania budżetem i infrastrukturą państwa.

Dr Maciej Bukowski prezentował z kolei nieco inne podejście, twierdząc, że strukturalnie przyszłość jest dość dobrze przewidywalna. Podkreślił, że mimo licznych wydarzeń historycznych, jak wojny czy kryzysy, pewne elementy państwa, takie jak demografia i infrastruktura, pozostają stabilne, co umożliwia efektywne planowanie na dłuższe okresy: 

Musimy planować nie tylko na 5 czy 10 lat, ale na dłuższe okresy. Pewne przedsięwzięcia, jak podniesienie jakości edukacji czy innowacyjności, wymagają planowania na dekady. Bez długoterminowego myślenia, nie osiągniemy celów, które są kluczowe dla przyszłości naszego kraju.

Następnie Norbert Kołos skierował dyskusję ku największym zagrożeniom w perspektywie 2035 roku. Choć eksperci wspominali o różnych problemach, przed którymi może stanąć państwo w ciągu najbliższych lat, w większości byli zgodni co do tego, że każde zagrożenie może być postrzegane również jako szansa. 

Głównymi problemami, które przewijały się w dyskusji, były zagrożenia demograficzne (w tym spadający współczynnik dzietności), niepewność wzrostu gospodarczego Polski oraz ocieplenie klimatu, które choć przewidywalne, może mieć daleko idące skutki, zwłaszcza dla bioróżnorodności. Dr Jakub Sawulski zwrócił z kolei uwagę na rosnące nierówności edukacyjne, które według niego mogą w dłuższej perspektywie negatywnie wpłynąć na jakość kapitału ludzkiego i przyszły wzrost gospodarczy kraju:

To zjawisko dotyczy nie tylko Polski, a jego przyczyny i konsekwencje mają wymiar ekonomiczny. Jakość kapitału ludzkiego jest obecnie jednym z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego.

Prowadzący w następujący sposób skonkludował tę część dyskusji: W pełni się zgadzam, że każde zagrożenie może być postrzegane jako szansa. (…) często kluczowe jest to, kto lepiej radzi sobie z danym zagrożeniem. Jeśli poradzimy sobie lepiej, nawet w obliczu wyzwań, może okazać się to dla nas korzystne.

Wśród możliwości, które mogłyby zapewnić lepszy i skuteczniejszy rozwój Polski, a także zwiększyć zdolność realizacji celów strategicznych wymieniano przede wszystkim postęp technologiczny. Odpowiednio wykorzystany, mógłby stanowić próbę eliminacji wspomnianych wcześniej zagrożeń. Przykładowo zmiany na rynku pracy związane z nowymi technologiami mogą zwiększyć elastyczność pracowników, umożliwiając im dłuższą aktywność zawodową, co jest szczególnie istotne w kontekście starzejącego się społeczeństwa. Ponadto zwrócono uwagę na konieczność terytorializacji rozwoju, czyli dostosowania polityk do specyficznych potrzeb różnych regionów Polski. Prof. Rafał Matyja zauważył, że problemy mieszkaniowe różnią się w zależności od regionu: W każdej części kraju problemy mieszkaniowe są zupełnie inne… Są miasta, które mają problem z depopulacją i zasobem mieszkaniowym. Podobne stanowisko przedstawiła prof. Agnieszka Sowa-Kofta mówiąc o możliwych inwestycjach w mniejszych miejscowościach, co z kolei zmniejszyłoby nierówności ekonomiczne i społeczne. Stwierdziła również, że migracje, wraz z właściwą polityką migracyjną, mogłyby mieć pozytywny wpływ w obliczu dwóch kryzysów: demograficznego i na rynku pracy. 

Ostatnim tematem poruszonym przez ekspertów była transformacja energetyczna. Dyskutowano o kluczowych aspektach tego procesu oraz o tym, co należy zrobić, by zmiany w energetyce zyskały społeczną akceptację. Paneliści zgodzili się, że przeobrażenie tego sektora jest nieuniknione i niezbędne, jednak wymaga skoordynowanych działań oraz innowacyjnych rozwiązań. Prof. Krystian Szczepański z Instytutu Ochrony Środowiska podkreślał, że w Polsce produkcja biomasy mogłaby znacznie obniżyć emisję CO2 i wspomóc przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Jednakże jednym z największych wyzwań wciąż pozostaje społeczna akceptacja inwestycji w biogazownie oraz zrozumienie, że ich budowa wiąże się z długotrwałym procesem ich przygotowania i realizacji. Dlatego konieczna jest edukacja społeczeństwa w zakresie korzyści płynących z transformacji energetycznej.

W trakcie konferencji podkreślono, że przyszłość Polski zależy nie tylko od umiejętności dostosowania się do zmieniających się warunków czy wykorzystania dostępnych szans. Istotne jest także rozważenie w sposób świadomy licznych szans i zagrożeń oraz związanych z nimi niepewności i na ich podstawie wyznaczenie przyszłych, możliwych kierunków transformacji państwa, które pozwolą zdefiniować kluczowe priorytety wspierające zrównoważony rozwój kraju. Koncepcja Rozwoju Kraju 2050 (KRK 2050), jako dokument wizyjny i foresightowy, może stać się niezbędnym elementem takiego świadomego i nowoczesnego podejścia do budowania strategii rozwoju Polski.

Link do transmisji.